Τα έθιμα του Πάσχα
Συγκεντρώσαμε έθιμα και παραδόσεις του Πάσχα για να ταξιδέψουμε νοερά σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας.
Πάσχα στην Ελλάδα...
Η βδομάδα των Παθών είναι η Μεγάλη Βδομάδα γιατί μεγάλα είναι κι αυτά που θα συμβούν.
Λένε στην Κεφαλονιά....
Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μέρα.
Μεγάλη Τρίτη, μεγάλη κρίση.
Μεγάλη Τετάρτη, μεγάλο σκοτάδι.
Μεγάλη Πέφτη, δάκρυο πέφτει.
Μεγάλη Παρασκευή, θλίψη πολλή.
Μεγάλο Σαββάτο, χαρές γιομάτο.
Μεγάλη Λαμπρή, χάσκα μούσκα αυγό κι αρνί.
Τα έθιμα του Πάσχα
Το χριστιανικό συμβολισμό του Πάσχα καθιέρωσε για πρώτη φορά ο Απόστολος Παύλος. Από την εποχή που οι χριστιανοί άρχισαν να γιορτάζουν το Πάσχα, διατήρησαν ορισμένα χαρακτηριστικά του Εβραϊκού, ενώ ταυτόχρονα προσέθεσαν άλλα. Αυτό φαίνεται από το πασχαλινό αρνί (οβελίας) και τα κόκκινα αυγά.
Πριν τη γιορτή του Πάσχα, έχουμε μία περίοδο νηστείας 50 ημερών.
Τα έθιμα ξεκινούν από το Σάββατο του Λαζάρου, που τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν το "Λάζαρο", συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά.
Το πρωί της Κυριακής των Βαΐων, οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία για να πάρουν το σταυρό φτιαγμένο με βάγια (φύλλα φοινίκων) που το τοποθετούν στα εικονίσματα για να τους φυλάει
όλο το χρόνο.
Τη Μεγάλη Δευτέρα ξεκινά η Εβδομάδα των Παθών. Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ, του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε μ' ένα του λόγο.
Τη Μεγάλη Τρίτη φτιάχνουν οι νοικοκυρές τα κουλουράκια.
Τη Μεγάλη Τετάρτη γίνεται το πλύσιμο και το καθάρισμα του σπιτιού ενώ το απόγευμα στην εκκλησία γίνεται το Ιερό Ευχέλαιο και η Τελετή του Νιπτήρος.
Τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουν τα αυγά. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, αφού τελειώσουν τα 12 Ευαγγέλια, κοπέλες γυναίκες στολίζουν τον επιτάφιο έτσι τη Μεγάλη Παρασκευή το πρωί ο επιτάφιος είναι έτοιμος για την Αποκαθήλωση.
Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι ημέρα πένθους και αυστηρής νηστείας. Δεν τρώμε γλυκά για την αγάπη του Χριστού που τον πότισαν ξύδι. Το βράδυ γίνεται ο Εσπερινός και η περιφορά του Επιταφίου.
Το Μεγάλο Σάββατο, μετά το τέλος της λειτουργίας της Ανάστασης, όλοι οι πιστοί φροντίζουν να πάρουν στα σπίτια τους τη λαμπάδα με το Άγιο φως της Ανάστασης.
Ανήμερα, Κυριακή του Πάσχα ψήνεται το αρνί στη σούβλα. Το μεσημέρι γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση. Για την αγάπη των ανθρώπων σταυρώθηκε ο Χριστός, γι αυτό και το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε δώδεκα γλώσσες, συμβολίζοντας την ενότητα των εθνών.
Τα κόκκινα αυγά του Πάσχα
Το αυγό, πανάρχαιο σύμβολο της γένεσης του κόσμου,της γέννησης της ζωής, το συναντάμε σε πολλές λατρείες,τόσο πρωτόγονες, όσο και περισσότερο εξελιγμένες. Τα χρωματιστά αυγά και ιδιαίτερα τα κόκκινα μνημονεύονται για γιορταστικούς σκοπούς, στην Κίνα ήδη από τον 5ο αιώνα και στην Αίγυπτο από το 10ο αιώνα. Κατά τον 17ο αιώνα, το έθιμα καθιερώνεται στους Χριστιανούς στην Ευρώπη αλλά και στη Συρία και στη Μεσοποταμία. Μερικοί πιστεύουν ότι τα αυγά βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του αίματος του Χριστού, που χύθηκε για εμάς τους ανθρώπους. Κόκκινο είναι και το χρώμα της χαράς. Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού.
Λαζαράκια, Λαζαρήδες, Λαζαρούδια
Για την ψυχή του Λάζαρου οι γυναίκες ανήμερα το Σάββατο έψηναν κουλούρια σε σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου.
Έθιμα και παραδόσεις στην Ελλάδα
Θράκη: Στην Θράκη, ένα σημαντικό έθιμο είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, τα παιδιά αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να παίρνουν για να την ρίξουν στα μνήματα.
Αράχοβα: Σημαντικό έθιμο στην Αράχοβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενοι ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων.
Κύθνος: Υπάρχει το το έθιμο της «κούνιας». Την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία του χωριού, στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων, για γάμο!
Πάτμος: Υπάρχει το ιδιαίτερο έθιμο του «νιπτήρα». Αυτός λοιπόν στολίζεται με βάγια και πολύχρωμα ανοιξιάτικα λουλούδια. Την Μεγάλη Πέμπτη οι κάτοικοι του νησιού, αναπαριστούν τον Μυστικό Δείπνο.
Ύδρα: Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο την Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Ξεχωριστή θέση έχουν και τα πολύχρωμα βαρελότα που φωτίζουν στην συνέχεια τον ουρανό.
Χίος: Στην Χίο, έχουμε το γνωστό σε όλους μας πια έθιμο, του «ρουκετοπόλεμου».
Ρόδος: Στην Ρόδο, τα παιδιά το Μεγάλο Σάββατο γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Το αντίτιμο είναι χρήματα ή αυγά, τα οποία και συγκεντρώνουν για να τα δώσουν αργότερα στους ιερείς.
Λεωνίδιο: Στο Λεωνίδιο, γίνεται κάτι μοναδικό. Το βράδυ της Ανάστασης, οι πιστοί των ενοριών, κατασκευάζουν φωτεινά «αερόστατα» τα οποία και αφήνουν να πετάξουν ψηλά στον ουρανό.
Επιμέλεια κειμένου:
Αργυρώ Σκίτσα, φιλόλογος
Βασιλική Παπαϊωάννου, δασκάλα
Βιβλιογραφία - Πηγές:
Σακελλαρίου Αναστασία, Έθιμα και ιστορίες του Πάσχα, 2014, Μίνωας
Καραντινού Εύα, Καλό Πάσχα, Άγκυρα
Ηλιόπουλος Βασίλης, Νίκα Βασιλική, Ήρθε η Πασχαλιά, βάψτε κόκκινα αυγά, Πατάκης
Κάθριν Σάλλυ, Η ιστορία του Πάσχα, 2015, Πατάκης
Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου: Συμπόσια Λαογραφίας.
Κώστα Θρακιώτη: Λαϊκή Πίστη και Λατρεία στη Θράκη.
Αρχείο Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού – Θρακικά.
https://www.kindykids.gr/teachers-material/easter.html
https://www.he.duth.gr/sites/default/files/oi_eortes_toy_pasha_stin_elliniki_laiki_ethimotaxia.pdf
http://kpinelis.blogspot.com/2016/05/blog-post.html
http://www.kentrolaografias.gr/el