Πρώτη μέρα στο σχολείο ή αλλιώς... σχολική προσαρμογή

Σχολική προσαρμογή

Ο Σεπτέμβριος προχωράει ήδη με βήμα ταχύ και μαζί με αυτόν έφτασε και η μέρα που το παιδί μας θα πάει για πρώτη φορά στο σχολείο. Ο αποχωρισμός και η αγωνία για το άγνωστο καθιστά αυτή την πρώτη μέρα σημαντική για το παιδί και όλη την οικογένεια. Είναι λοιπόν απαραίτητο να προετοιμάσουμε το παιδί για τη μέρα που σηματοδοτεί μια νέα περίοδο σε ένα καινούργιο μέρος με νέους ανθρώπους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία της προετοιμασίας του παιδιού προετοιμαζόμαστε και εμείς μαζί του. 

Προσαρμογή στον Παιδικό Σταθμό

Η ένταξη του παιδιού στον παιδικό σταθμό σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια καινούρια φάση ζωής όχι μόνο για το παιδί αλλά για όλη την οικογένεια. Μια νέα πραγματικότητα κατά την οποία το παιδί βγαίνει από το στενό και απόλυτα προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον και κάνει τα πρώτα του βήματα σε μια μικρογραφία της κοινωνίας όπως ο παιδικός σταθμός. Είναι λογικό και φυσιολογικό να υπάρχουν έντονα και ανάμεικτα συναισθήματα όπως άγχος και αγωνία αλλά και ανησυχίες τόσο από το παιδί όσο και από τον γονέα. Είναι όμως στο χέρι μας αυτή η μετάβαση να είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλή, τόσο για το παιδί όσο και για εμάς. Ιδιαίτερα σημαντική για την επίτευξη της καλύτερης δυνατής προσαρμογής είναι η προετοιμασία του παιδιού για την αλλαγή που πρόκειται να υπάρξει στη ζωή του. Το παιδί καλό είναι να γνωρίζει την πραγματικότητα με συγκεκριμένες περιγραφές, τι να περιμένει από το παιδικό σταθμό. Για παράδειγμα είναι σημαντικό να του έχουμε εξηγήσει ότι εκεί θα μάθει πολύ όμορφα πράγματα, νέα παιχνίδια, θα αποκτήσει φίλους κ.α. Επιπλέον, εξηγούμε στο παιδί τη δική μας ρουτίνα και το νέο καθημερινό ωράριο και ότι όπως κάθε πρωί εμείς πηγαίνουμε στη δουλειά, έτσι κι αυτό θα πηγαίνει στο σχολείο και παρόλο που δεν θα είμαστε εμείς μαζί του, θα είναι η δασκάλα του και τα άλλα παιδιά και έτσι δε θα αισθάνεται μόνο του, αλλά και ότι εμείς θα επιστρέψουμε μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. μετά το μεσημεριανό κτλ), και θα γυρίσουμε μαζί στο σπίτι. Σε περίπτωση που έπεται η έλευση νέου μωρού στην οικογένεια είναι προτιμότερο η ένταξη στον παιδικό σταθμό να γίνει 1 – 2 μήνες πριν από τη γέννηση, ώστε να μην αισθανθεί το παιδί ότι το αδερφάκι μπορεί να είναι η αιτία απομάκρυνσης του παιδιού από το σπίτι. Είναι ακόμη πολύ χρήσιμο για την ομαλή εξοικείωση του παιδιού να έχει προηγηθεί επίσκεψή του στον χώρο του παιδικού σταθμού όπου πλέον θα περνάει μέρος της καθημερινότητάς του. Ας έχουμε υπόψη μας ότι κάθε παιδικός σταθμός έχει πρόγραμμα προσαρμογής για το οποίο ενημερώνει την οικογένεια και παιδαγωγοί και γονείς συνεργάζονται  σε αυτή τη διαδικασία. Όσον αφορά την αποχώρηση μας από τον παιδικό σταθμό είναι προτιμότερο να αποχαιρετάμε γλυκά και με σιγουριά το παιδί και να αποχωρούμε χωρίς “παζαρέματα” και διαπραγμάτευση του χρόνου αποχώρησής μας, γιατί αυτό παρατείνει το χρόνο προσαρμογής του παιδιού στο χώρο. . Όταν παραλαμβάνουμε το παιδί από τον παιδικό σταθμό θα είναι καλό επίσης να εκφράζουμε το καμάρι και τη χαρά μας και όχι να εκπέμπουμε αγωνία ή ανησυχία αν το παιδί τα κατάφερε να τα βγάλει πέρα μόνο του στο χώρο. Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό όσον αφορά στις αντιδράσεις αποχωρισμού και στον χρόνο που χρειάζεται για να προσαρμοστεί. Γι' αυτό δείχνουμε κατανόηση και δεν το συγκρίνουμε με άλλα παιδιά που μπορεί να έχουν προσαρμοστεί γρηγορότερα, γιατί θα αυξήσουμε το υπάρχον άγχος του. Όσο υγιές και απαραίτητο είναι για το παιδί να πάρει την οικογενειακή προστασία και φροντίδα σε μεγαλύτερο βαθμό στα πρώτα στάδια μεγαλώματος, άλλο τόσο υγιές και απαραίτητο είναι να οδηγηθεί με εμπιστοσύνη και σιγουριά στις επόμενες φάσεις αυτονόμησης. Ας κυριαρχεί λοιπόν η χαρά και το καμάρι για το μεγάλωμα του παιδιού, με γνώση και συνείδηση ότι αυτό συνεπάγεται συνήθως και κάποιες δυσκολίες στην αρχή.

Προσαρμογή στο Νηπιαγωγείο

Η ένταξη του παιδιού στο Νηπιαγωγείο σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια καινούρια φάση ζωής, όχι μόνο για το παιδί αλλά και για όλη την οικογένεια. Οι αντιδράσεις πάντα ποικίλουν και ενώ για παράδειγμα άλλα παιδιά προσαρμόζονται πολύ εύκολα στο καινούργιο περιβάλλον, άλλα δυσκολεύονται με διαφορετικούς τρόπους. Ιδιαίτερα σημαντική για την επίτευξη της καλύτερης δυνατής προσαρμογής είναι η προετοιμασία του παιδιού για την νέα αλλαγή που πρόκειται να υπάρξει στη ζωή του. Γι΄ αυτό είναι πολύ σημαντικό να συζητήσουμε με το παιδί για το νέο σχολικό περιβάλλον. Θα το προετοιμάσει για το τι θα συμβεί την πρώτη μέρα του στο σχολείο με έμφαση στη δημιουργία θετικών εντυπώσεων και προσδοκιών. Το νηπιαγωγείο είναι όντως ένας υπέροχος χώρος για το παιδί όπου θα βρει νέους φίλους και θα μπορεί να παίζει αλλά αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσει και δυσάρεστες καταστάσεις όπως κάποιο παιδί που θα του χαλάσει τον πύργο του, τη δασκάλα που θα του επιβάλλει τις συνέπειες μιας ανάρμοστης συμπεριφοράς κ.ά. Γι' αυτό δώστε του μια όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική εικόνα έτσι ώστε να μην πέσει από τα σύννεφα την πρώτη μέρα το παιδί, αλλά και εσείς να μην φανείτε αναξιόπιστοι στα μάτια του. Πολύ σημαντική για την ομαλή προσαρμογή του παιδιού είναι η γνωριμία με τον/τη νηπιαγωγό του και το χώρο του σχολείου πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στο παιδί να εξοικειωθεί με τη δασκάλα και το χώρο, να εγκαταλείψει τυχόν αρνητικά σενάρια που έχει διαμορφώσει (π.χ. ότι ο/η νηπιαγωγός είναι αυστηρός/ή) και να σχηματίσει μία θετική εικόνα γι’ αυτό. Επιπρόσθετα, τη στιγμή της αποχώρησης σας, αποχαιρετήστε το με τρυφερότητα αλλά και αποφασιστικότητα. Έτσι θα καταλάβει ότι εμπιστεύεστε την ικανότητά του να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Μην περιφέρεστε τριγύρω του καθώς θα καταλάβει το άγχος σας και θα δυσκολευτεί να ηρεμήσει, αν είναι ανήσυχο. Το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε είναι να το σκάσετε στα κρυφά. Όταν αργά ή γρήγορα διαπιστώσει ότι έχετε φύγει θα νιώσει την ίδια θλίψη που θα ένιωθε αν σας έχει δει αλλά επιπλέον θα αισθανθεί προδομένο και εσείς θα φαντάζετε στα μάτια του ως αναξιόπιστος/η. Ακόμη, μην υποχωρείτε ποτέ όσο έντονες κι αν είναι οι αντιδράσεις του. Αν υποχωρήσετε μια φορά, θα μάθει ότι μ' αυτόν τον τρόπο μπορεί να πετυχαίνει αυτό που θέλει. Δώστε του ξεκάθαρα μηνύματα. Το παιδί θα πρέπει να ξέρει ότι θα πάει στο νηπιαγωγείο όσο κι αν κλαίει και χτυπάει τα πόδια του στο πάτωμα. Να μιλάτε μαζί του καθημερινά γι αυτή την μεγάλη αλλαγή που συμβαίνει στη ζωή του. Αγκαλιάστε το, πείτε του πόσο το αγαπάτε και πόσο περήφανη αισθάνεστε που μεγάλωσε και πηγαίνει στο σχολείο. Να του μιλάτε πάντα με τα καλύτερα λόγια για το σχολείο και τις εκπαιδευτικούς. Εξηγήστε του πως πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στον/η νηπιαγωγό και πόσο πολύ τον/ην θαυμάζετε που καταφέρνει και κάνει τόσα παιδάκια χαρούμενα με παιχνίδι, γέλιο και τόσες πολλές όμορφες δραστηριότητες. Από τη πρώτη κιόλας μέρα συζητήστε με το παιδί σας για το πώς πέρασε στο νηπιαγωγείο, αν έπαιξε, αν γέλασε, αν έκανε νέους φίλους και μάθετε ό,τι θέλετε για να είστε κι εσείς ήρεμοι. Θα χτίσετε μια σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης κι αυτό θα κρατήσει για πάντα.

Προσαρμογή στο Δημοτικό

Η προσαρμογή ενός παιδιού που μεταβαίνει από τη προσχολική εκπαίδευση στην Α’ Δημοτικού είναι ένα θέμα που απασχολεί γονείς και παιδιά και θεωρείται μια από τις κρισιμότερες μεταβάσεις  της παιδικής ηλικίας. Ο λόγος είναι ότι η μετάβαση από τη μια βαθμίδα εκπαίδευσης στην άλλη επιφέρει αλλαγές σε πολλούς τομείς της ζωής τους (μαθησιακό, κοινωνικό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό κτλ). Η εμπλοκή μας ως γονείς στη διαδικασία της μετάβασης είναι αδιαμφισβήτητα καθοριστική. Αρχικά, πιθανόν να έχουμε να διαχειριστούμε τους δικούς μας φόβους και άγχος για το καινούργιο ξεκίνημα του παιδιού μας. Πολλές φορές γινόμαστε υπερπροστατευτικοί και αυτό τελικά δεν διευκολύνει ούτε εμάς ούτε το παιδί. Είναι πιο βοηθητικό να είμαστε ως γονείς σταθεροί στις απόψεις μας και αποφασιστικοί, όπως επίσης να μην εκφράζουμε τις ανησυχίες σας μπροστά στο παιδί σας. Καλό είναι να  ενημερώσουμε το παιδί για το νέο σχολείο και τον τρόπο λειτουργίας του, όπως επίσης να πραγματοποιήσουμε μαζί του μερικές επισκέψεις στο σχολείο προτού ξεκινήσει για να εξοικειωθεί με το χώρο και να μην νιώσει άγχος μετέπειτα. Αξίζει να συζητήσουμε με το παιδί γι’ αυτή τη μετάβαση και να απαντήσουμε σε τυχόν απορίες του. Είναι επίσης σημαντικό η όποια συζήτηση και ενημέρωση να έχει θετική συναισθηματική επένδυση, να διαπνέεται από ενδιαφέρον και ενθουσιασμό για το σχολείο. Η συμμετοχή των γονιών στη διδακτική διαδικασία και στη σχολική πραγματικότητα του παιδιού και η διάθεσή τους για συνεργασία είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο για τη μετάβαση, αλλά και για όλη την πορεία του παιδιού στο σχολείο. Επιπλέον, η τήρηση ενός σταθερού προγράμματος που αφορά την καθημερινή ρουτίνα όπως το πρωινό ξύπνημα, τη μελέτη μαθημάτων, τις τυχόν απογευματινές δραστηριότητες, την παρακολούθηση τηλεόρασης, παιχνιδιού και κυρίως του ύπνου συμβάλλει στην ομαλή προσαρμογή του παιδιού στη νέα του πραγματικότητα. Το πρόγραμμα είναι καλό να τηρείται με τη συνεργασία ολόκληρης της οικογένειας. Ακόμη, το σχολείο είναι πρωτίστως υπόθεση του παιδιού και για αυτό πρέπει να το βοηθήσουμε να αναπτύξει την αυτονομία του. Για παράδειγμα, πηγαίνοντας στο σχολείο θα ήταν ωφέλιμο να δώσουμε ως γονείς στο παιδί μας την ευκαιρία να αναπτύξει την ικανότητα του να παίρνει αποφάσεις, να είναι υπεύθυνο για τα πράγματα και τις υποχρεώσεις του και να του υπενθυμίζουμε ότι δεν χρειάζεται να κάνει όλα τα πράγματα τέλεια, αλλά αρκετά καλά και να τολμάει να μάθει και καινούργια. Τέλος, η συνεχής ενημέρωση και η φυσική παρουσία στον χώρο του σχολείου και των δύο γονέων συνδέεται άρρηκτα με την ομαλή μετάβαση και την επιτυχημένη πορεία του παιδιού.

Σε κάθε περίπτωση, το πιο σημαντικό κομμάτι, για να διαχειριστούμε κάθε καινούργια κατάσταση, είναι η σχέση που έχουμε αναπτύξει με το παιδί μας και στην προκειμένη περίπτωση χρειάζεται να εστιάσουμε σε μια ουσιαστική σχέση και επικοινωνία μεταξύ σχολείου - οικογένειας - παιδιού. Είναι εξίσου σημαντικό να επενδύσουμε σε αξίες, υγιείς συμπεριφορές και σωστές πρακτικές όπως: ενσυναίσθηση, κοινωνικοποίηση, αλληλεγγύη, οικολογική συνείδηση, αυτονομία, εμπιστοσύνη, δημιουργικότητα, ψυχική ανθεκτικότητα. Τα παιδιά είναι για να “πετάνε” μακριά, δώστε τους λοιπόν “φτερά” να πετάξουν!

Καλή και δημιουργική σχολική χρονιά από την παιδαγωγική ομάδα της “Σχεδίας στην πόλη”!

Επιμέλεια άρθρου: Βασιλική Τσιμάρα, φιλόλογος