Take P-ART: Participatory Arts in Youth Work / Erasmus+/ KA1

Training course,  "Learning to work with participatory arts"

Torino, Torre Pellice - Ιταλία, 16-23 Ιουλίου 2022

7 ημέρες κατάρτισης, 16 έως 23 Ιουλίου 2022, στο Torre Pellice (Τορίνο, Iταλία)

Πρόκειται για τη 2η Δράση του έργου "TAKE P-ART: Participatory Arts in Youth Work" στο οποίο συμμετέχουμε ως εταίροι. Η δράση αφορούσε στην κατάρτιση των νέων και είχε θέμα "Take P-ART: learning to work with participatory arts". 

Συμμετείχαν 27 μέλη οργανώσεων από 8 χώρες, εθελοντές/ντριες, εργαζόμενοι/ες στον τομέα της νεολαίας καθώς και εργαζόμενοι/ες που δραστηριοποιούνται στην καθημερινή τους εργασία με εφήβους και νέους από ευάλωτα περιβάλλοντα.

Στόχος του προγράμματος κατάρτισης ήταν να προσφέρει στοχευμένες γνώσεις σχετικά με τη συμμετοχική τέχνη καθώς και διαπολιτισμικές εμπειρίες, ώστε οι συμμετέχοντες/χουσες να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και να επεκτείνουν την εργαλειοθήκη τους στην εργασία με τη νεολαία.

Από την "Σχεδία στην πόλη" έλαβαν μέρος η Θεοδώρα Μπασδάρη, ο Γρηγόρης Μανιάτης και η Φανή Καλογήρου-Βαλτή. Επιστρέφοντας μοιράστηκαν την εμπειρία και τις εντυπώσεις τους. 

Torre Pellice, αναμνήσεις και ανασκόπηση...

Έχοντας συμμετάσχει ήδη δύο φορές σε προγράμματα Erasmus+, το ταξίδι στην Ιταλία και το θέμα του προγράμματος που επρόκειτο να παρακολουθήσουμε μου τράβηξε το ενδιαφέρον από την πρώτη στιγμή. Το ζήτημα της συμπερίληψης των νέων, αλλά και μειονοτικών ομάδων μέσω των τεχνών παρουσιάζει μεγάλη συνάφεια με το αντικείμενο των σπουδών μου, καθώς μόλις μία μέρα πριν το ταξίδι μας, αποφοίτησα από την Σχολή Θεάτρου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

Φτάνοντας στο Torre Pellice και στο μέρος που θα μέναμε τις επόμενες μέρες δεν ήξερα τι να περιμένω. Η «αδράνεια» των δύο προηγουμένων ετών, που λόγω της επιδημίας του κορωνοϊού αναγκάστηκα να απέχω από προγράμματα ανταλλαγής αλλά και συλλογικές εμπειρίες τέτοιου είδους, μου είχε αφήσει μία έντονη αμηχανία. Το πανέμορφο τοπίο που αντικρίσαμε ήδη από το ταξίδι μας ως το Ostello Villa Olanda, οι Ιταλικές Άλπεις, η αυλή με τους αμπελώνες αλλά και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του ίδιου του μέρους που μέναμε επέβαλλαν μία ιδιαίτερη γαλήνη και μου ενεργοποίησαν την παρατηρητικότητα. Μετά από ένα κουραστικό ταξίδι το γεγονός ότι οι εθελοντές του προγράμματος είχαν φροντίσει να υπάρχει για εμάς ένα έτοιμο γεύμα ήταν ένα βήμα για να νιώσουμε αμέσως πιο οικείο και φιλικό το περιβάλλον. Οι ίδιοι οι εθελοντές που και στη συνέχεια μας παρείχαν ό,τι κι αν χρειαστήκαμε, αλλά και οι συμμετέχοντες που ήταν ήδη εκεί, μας προσέγγισαν από την πρώτη στιγμή. Αυτό σε συνδυασμό με τα τραπεζομάντηλα που υπήρχαν για τον/την καθένα/καθεμία προκειμένου να τρώμε όλοι μαζί, αλλά και οι βάρδιες για το πλύσιμο των πιάτων που ο/η καθένας/καθεμία έπρεπε κάποια στιγμή να αναλάβει, έκαναν ξεκάθαρο τον κοινοβιακό και συμμετοχικό χαρακτήρα του προγράμματος που είχαμε επιλέξει, αλλά και του τρόπου με τον οποίο θα περνούσαμε τις επόμενες ημέρες.

Η φιλοξενία, η διατροφή αλλά και συνολικά η διαμονή μας στο hostel ήταν εξαιρετική. Η περιποίηση των εθελοντών ήταν αξιοσημείωτη. Οι άνθρωποι του προγράμματος μερίμνησαν για τα πάντα, από το να έχουμε καθαρά ρούχα και πετσέτες, μέχρι να μας φιλοξενήσουν στο κτίριο του οργανισμού στο κέντρο του Torino προκειμένου να δούμε την πόλη. Η ζεστασιά τους δημιούργησε την ασφάλεια που χρειαζόμασταν για να εκφραστούμε σε αυτό το ξένο περιβάλλον. Ήδη από την πρώτη μέρα η Cicilia (μία εθελόντρια του προγράμματος) φρόντισε να συλλέξει τα τηλέφωνα όλων των συμμετεχόντων προκειμένου να δημιουργηθεί μία κοινή ομάδα στο Whatsapp, που θα μπορούσαμε να ενημερωνόμαστε για ό,τι κι αν προέκυπτε. Εν τέλει στην ομάδα αυτή καταλήξαμε να μοιραζόμαστε εκτός των άλλων και τις φωτογραφίες και τα video που έβγαζε ο/η καθένας/καθεμία κατά την διάρκεια του προγράμματος. Από αυτό το αρχείο προέρχονται και όσες φωτογραφίες παρατίθενται. Αυτό που κρατώ από αυτό το ταξίδι είναι οι άνθρωποι που γνώρισα με τους/τις οποίους/οποίες θα ήθελα πραγματικά να ξανασυναντηθώ και ίσως να ξανασυνεργαστώ. Οι ιστορίες που μοιραστήκαμε είναι για μένα ένας θησαυρός. Η δυνατότητα συνδιαμόρφωσης κοινού προγράμματος και ασφαλούς περιβάλλοντος διαλόγου με άτομα από εντελώς διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά υπόβαθρα είναι από μόνη της μία ανεκτίμητη εμπειρία και είναι ο λόγος για να «κυνηγά» κανείς/καμία τέτοιου είδους ευρωπαϊκά προγράμματα. Οι ομοιότητες μεταξύ μας είναι συχνά περισσότερες από αυτές που αναγνωρίζει ο συλλογικός νους. Αυτό που με δυσκόλεψε ήταν το ότι μέναμε ως επί το πλείστων σε ένα μέρος, το Ostello Villa Olanda. Το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο μέρος κοιμόμασταν, τρώγαμε και παρακολουθούσαμε όλα τα workshops κάποιες φορές με ζόρισε. Θα προτιμούσα η αλήθεια είναι να δούμε λίγο περισσότερο το Torre Pellice αλλά και τις Ιταλικές Άλπεις. Να έχουμε δηλαδή κάποιες δράσεις εκτός του χώρου διαμονής μας. Επιπλέον, αν και απόλαυσα την συμβίωση με τόσο πολλά άτομα, υπήρξαν στιγμές που είχα ανάγκη από λίγο προσωπικό χρόνο. Παρόλα αυτά, όταν κάποιος/κάποια δηλώνει συμμετοχή σε ένα τέτοιο πρόγραμμα οφείλει να γνωρίζει ότι η συμβίωση με πολλά άτομα είναι κάτι δεδομένο. Κατά συνέπεια, το μόνο που θα άλλαζα θα ήταν η συνεχής παραμονή μας στο hostel.

Στα highlights του προγράμματος για μένα μπαίνουν το workshop της Laura πάνω στο physical theater, που θεωρώ ότι μέσω του contact improvisation και της επαφής μεταξύ των συμμετεχόντων/συμμετεχουσών έδεσε την ομάδα, οι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις μας με τις Maya και Tina σχετικά με την Srebrenica, το Bertunac, αλλά και την συνεργασία και την συμπεριληπτικότητα. Τέλος κρατώ ως γλυκιά ανάμνηση του καλοκαιριού τις βραδιές που μοιραστήκαμε με την ομάδα στο Torre Pellice παίζοντας, χορεύοντας και τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια από τις χώρες μας, το πάρτι μας, τη μουσική του Δανέζικου group και το πανέμορφο θέατρο σκιών-αποτύπωση των ημερών μας.

Θεοδώρα Μπασδάρη

Δέκα μέρες σχεδόν σε ένα χωριό της βόρειας Ιταλίας, στα σύνορα με τη Γαλλία, στη σκιά των Άλπεων. Η ευρύτερη περιοχή αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση για τα Ιταλικά δεδομένα, καθώς ιστορικά αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες κοιτίδες προτεσταντισμού εντός του σκληρά καθολικού ιταλικού βορρά. Οι επιρροές της ιδιαιτερότητας αυτής ήταν διακριτικές αλλά και εμφανείς: από την προστατευμένη τοποθεσία, την αρχιτεκτονική μέχρι την «φημολογούμενη» ανεκτικότητα του πληθυσμού. Η πρώτη εντύπωση από το πρόγραμμα Erasmus+ στο Torre Pellice, είχε αρκετά να μοιραστεί με τα χαρακτηριστικά του τόπου. Πολυσυλλεκτικότητα των συμμετεχόντων, με ευρωπαϊκά ενοποιητικά χαρακτηριστικά, αλλά φέροντας ιδιαίτερο κοινωνικοπολιτιστικό περιεχόμενο στην ουσία. Αντίστοιχα και το καθημερινό πρόγραμμα. Εν πρώτης μοιρασμένο ανάμεσα σε workshops συμμετοχικών τεχνών και σεμινάρια youth work φάνταζε σχετικά ασύνδετο. Αυτή η αρχική εντύπωση άλλαξε πολύ γρήγορα.

Μετά την εισαγωγή και γνωριμία της πρώτης μέρας, το πρόγραμμα άρχισε να ξεδιπλώνει τις προθέσεις του, καθώς επίσης να διαμορφώνεται από τα κάτω (bottom to up) και αυθόρμητα από τους συμμετέχοντες. Τα workshops που ως επί το πλείστον στόχευαν στη μεταφορά δεξιοτήτων και τεχνικών από το πεδίο των συμμετοχικών τεχνών στο youth work, ως εργαλεία ένταξης, συμμετοχικότητας και αποδοχής, γρήγορα άρχισαν να δένουν και να αποτελούν το ένα συνέχεια του άλλου. Αντίστοιχα, και ειδικά μετά τα workshops σωματικού θεάτρου, άρχισε να ανοίγεται και να δένει η ομάδα των συμμετεχόντων. Το φάσμα των συμμετεχόντων που εκτεινόταν από την Βόρεια Ιρλανδία μέχρι το Κουρδιστάν και από τη Βοσνία έως την Δανία έδενε με το περιεχόμενο τόσο στον καλλιτεχνικό τομέα, καθώς ο καθένας και η κάθε μία είχε να μεταφέρει ιδιαίτερες καλλιτεχνικές προσλαμβάνουσες, με αποκορύφωμα ένα πολυσυλλεκτικό αυθόρμητο γλέντι στην πλατεία του χωριού που προσέλκυσε και ντόπιους ιταλούς. Από την άλλη όμως αποτέλεσε ένα κράμα ανθρώπων που μοιραζόταν διαφορετικές αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες κοινωνικές πολιτιστικές αλλά και πολιτικές εμπειρίες ειδικά στη στόχευση της ενασχόλησης με νέους και νέες από διαφορετικά και πιθανός τραυματικά περιβάλλοντα.

Αυτή ήταν και η ουσία της στόχευσης του προγράμματος, που αποτέλεσε το ενδιάμεσο στάδιο, κατά πάσα πιθανότητα της μεταφοράς δεξιοτήτων, ανάμεσα σε αυτό που έλαβε χώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο, και σε αυτό που θα λάβει χώρα και θα καλεστεί να μεταφέρει και να υλοποιήσει τον παραπάνω σχεδιασμό και να εμπλέξει τον τοπικό πληθυσμό και τις τοπικές πρωτόλειες καλλιτεχνικές συσπειρώσεις στις μετα-τραυματισμένες περιοχές της Βοσνίας

Πως αξιολογείται η συνολική εμπειρία τώρα. Σίγουρα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Σίγουρα σε κάνει να θες να συμμετέχεις σε όλη την τριπλέτα του προγράμματος από το ΗΒ μέχρι τη Βοσνία, ώστε  να δεις πως ξεδιπλώνεται και πως αλλά και πόσο, καταφέρνει να εμπλέξει την νεολαία και τις υπάρχουσες καλλιτεχνικές δομές σε μια τόσο ιστορικά φορτισμένη περιοχή. Όχι χωρίς τις αντιφάσεις, πιθανόν και τα ενοχικά σύνδρομα του κατά βάση ευρωπαϊκού «προνομιούχου» κέντρου του προγράμματος, αποτελεί μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εμπειρία που σου δίνει πέρα από πολύ ωραίες φιλίες, και ένα φανταστικό δεκαήμερο, αρκετή τροφή για σκέψη.

Τι κρατάμε; Πέρα από τα όσα μόλις αναφέρθηκαν, μια υπέροχη εμπειρία, συζητήσεις με ανθρώπους που ξεπερνάν το αρχέτυπο του κόσμου που θεωρείς ότι συνήθως συμμετέχει στα Erasmus, τα βράδια στο Τορίνο, την πλατεία ενός όμορφου Ιταλικού χωριού, την έστω και περιορισμένη ανάβαση στους πρόποδες των Αλπικών βουνών. Και ακόμα  ένα χαμόγελο από τη Βόρεια Ιρλανδία, έναν απίστευτο ενθουσιασμό για ζωή από τα Βαλκάνια, μια ζέστη από το Κουρδιστάν, μια διάχυτη τρυφερότητα από τη Δανία και  μια πραγματικά εγκάρδια αγκαλιά από την Ιταλία.

Γρηγόρης Μανιάτης

Η ομάδα μας έφτασε στο Τόρε Πελίτσε το Σαββάτο στις 16 Ιουλίου. Εκεί συναντήσαμε τρεις ακόμη συμμετέχουσες από την ομάδα της Ιρλανδίας. Όλοι μαζί αναζητήσαμε τον οδηγό του βαν που θα μας μετέφερε στο Τόρε Πελίτσε. Όταν φτάσαμε  η πρώτη μου εντύπωση για το μέρος διαμονής ήταν πάρα πολύ θετική. Ένας υπέροχος κήπος, κάποιοι μικροί αμπελώνες και γύρω βουνά ήταν το πρώτο πράγμα που είδα φτάνοντας. Εκεί γνωρίσαμε τους εθελοντές και κουβεντιάσαμε λίγο περισσότερο για τις προσδοκίες μας για το πρόγραμμα, τους στόχους μας, αλλά και πιο είναι το ‘’background’’ του καθένα. Το κλίμα ήταν ιδιαίτερα ευχάριστο αν και αμήχανο, καθώς ήταν η πρώτη γνωριμία. Αργότερα γνωρίσαμε κι άλλα μέλη του προγράμματος, όπως την ομάδα από τη Δανία, την Πορτογαλία και κάποιους ακόμα από τους Ιταλούς εθελοντές. Δημιουργήθηκε ένα κλίμα οικειότητας πολύ γρήγορα, πράγμα που με έκανε να έχω υψηλές προσδοκίες για τη εβδομάδα που ερχόταν. Δυστυχώς το ίδιο βράδυ βγήκα θετική στον κορονοϊό. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε για κάποιες μέρες να μπω σε καραντίνα και να μην έχω την δυνατότητα να παρακολουθήσω το πρόγραμμα. Η φιλόξενη ομάδα των εθελοντών φρόντισε να κάνει την παραμονή μου στο δωμάτιο όσο το δυνατόν πιο ευχάριστη.

 Όταν τελείωσε η καραντίνα, μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω μια συζήτηση με κεντρικό άξονα την έννοια της συνεργασίας. Ο καθένας κατέθεσε προσωπικές εμπειρίες σε σχέση με το θέμα. Το συμπέρασμα για εμένα ήταν ότι όσα εμπόδια κι αν συναντήσει κανείς στην προσπάθειά του να διοργανώσει ή να συμμετάσχει σε διαπολιτισμικά, καλλιτεχνικά, εκπαιδευτικά δρώμενα με την κατάλληλη διαχείριση αλλά και την επιμονή, μπορεί να τα καταφέρει. Αυτή η αισιόδοξη γεύση που μου έμεινε από αυτή την κουβέντα οφείλεται κυρίως στις διαφορετικές οπτικές γωνίες τόσο των ατομικοτήτων όσο και των διαφορετικών πολιτισμικών εμπειριών τις κάθε χώρας. Άνθρωποι προερχόμενοι από λιγότερο ή περισσότερο ‘’προνομιούχες περιοχές’’ συζήτησαν με σεβασμό και χωρίς προκαταλήψεις για ένα θέμα που μας απασχολούσε όλους. Η ένταξή μου στην ομάδα, αν και αργοπορημένη λόγω της καραντίνας, έγινε πολύ ομαλά, καθώς μετά τη συζήτηση ακολούθησε η διασκέδαση. Ένα πάρτι με μουσικές τόσο από την "mainstream" αμερικάνικη ποπ όσο και από τραγούδια της κάθε χώρας και κουλτούρας που συμμετείχε στο πρόγραμμα. Τις  τελευταίες δύο μέρες ακολούθησαν περίπατοι, εκδρομή, σεμινάρια από τους ίδιους τους συμμετέχοντες, από απλά παιχνίδια ομαδικότητας μέχρι παρουσιάσεις πολιτικών δράσεων. Ένα από τα  ‘’highlights’’ των ημερών αποτέλεσε για μένα η παρουσίαση μιας αυτοσχέδιας παράστασης θεάτρου σκιών από τρεις συμμετέχοντες από τη Δανία. Όσoν αφορά τη συνολική εμπειρία, το μόνο που θα άφηνα απ’ έξω θα ήταν ο κορωνοϊός. Τέλος, αυτό που θα ήθελα να κρατήσω είναι κυρίως το αίσθημα της ασφάλειας που ένιωσα. Μια αίσθηση ότι μου επέτρεπε το περιβάλλον να είμαι ο εαυτός μου, πράγμα που λίγο πολύ εκφράστηκε από όλους την τελευταία μέρα του αναστοχασμού. Αυτό για εμένα είναι καίριο όταν μιλάμε για συμπερίληψη.

Φανή Καλογήρου-Βαλτή