2 Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού βιβλίου
«Μια εικόνα... χίλιες ιστορίες»
Πρόγραμμα-Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής
Από το 1967, η Διεθνής Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, που είναι η γενέθλια ημέρα του Δανού συγγραφέα Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.
Κύριος στόχος της ημέρας αυτής είναι να υπενθυμίσει την αγάπη για το διάβασμα στα παιδιά αλλά και τους μεγάλους. Κάθε χρόνο γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο με διαγωνισμούς συγγραφής, παρουσιάσεις παιδικών βιβλίων, δράσεις φιλαναγνωσίας και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Πιστεύουμε ότι τα βιβλία και η ανάγνωση γενικότερα, αποτελούν θεμελιώδες μέρος της εκπαίδευσης. Τα παιδικά βιβλία μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για συζήτηση καθώς αφηγούνται ιστορίες για τα μικρότερα παιδιά, αλλά και σύνθετες ιστορίες με βαθύ υπόβαθρο. Όσον αφορά τα παιδικά βιβλία σήμερα, έρχονται με όλο και περισσότερους πόρους: ακουστικά βιβλία, διαδραστικά παιχνίδια, ψηφιακά κινούμενα βιβλία... Και παρόλο που κάποιοι πιστεύουν ότι αυτό δεν είναι καλό, εμείς πιστεύουμε ότι είναι μια μεγάλη πρόοδος που ενθαρρύνει πολλά παιδιά σήμερα να αφήσουν για λίγο στην άκρη τα κοινωνικά δίκτυα και να επικεντρωθούν στο διάβασμα, έστω και ψηφιακά.
Σε γενικές γραμμές, πιστεύουμε ότι η ημέρα αυτή είναι μια από τις πιο σημαντικές ημέρες για τους νέους και ταυτόχρονα μια από τις λιγότερο γνωστές ημέρες διεθνώς, και αυτό πρέπει να αλλάξει. Μόλις κατανοήσουμε ότι η ανάγνωση και η γραφή είναι η βάση ολόκληρης της κοινωνίας, θα καταλάβουμε πόσο σημαντικά είναι τα βιβλία και πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν στην εκπαίδευση των νέων.
Οι παιδαγωγοί της «Σχεδίας στην πόλη» έχουμε υλοποιήσει πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας και δημιουργικής γραφής για παιδιά 5 – 14 ετών. Με χαρά μοιραζόμαστε το παρακάτω πρόγραμμα, σχεδιασμένο για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας.
«Μια εικόνα... χίλιες ιστορίες»
Πρόγραμμα - Δραστηριότητες δημιουργικής γραφής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΖΕΣΤΑΜΑ ΟΜΑΔΑΣ
Η ομάδα στέκεται ή κάθεται σ’ έναν κύκλο και ο/η παιδαγωγός ξεκινά λέγοντας το όνομά του/της και το αγαπημένο του/της βιβλίο. Στη συνέχεια πετά ένα μαλακό μπαλάκι σ’ ένα παιδί και εκείνο συνεχίζει λέγοντας το όνομά του και ποιο είναι το αγαπημένο του βιβλίο κ.ο.κ.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Tα αντικείμενα ζωντανεύουν
Ζητάμε από τα παιδιά να φέρουν στον κύκλο ένα μικρό αντικείμενο από το χώρο που τους άρεσε. Στη συνέχεια συνθέτουμε μια ιστορία με αφορμή το αντικείμενο που κρατάει ο καθένας και η καθεμία με τη λογική του «ντόμινο», όπου ο επόμενος συνεχίζει και προσθέτει στην ιστορία του προηγούμενου. Αν «κολλήσει» κάποιο παιδί, βοηθάμε προτρέποντας σε πιθανή εξέλιξη της ιστορίας. Ο/η παιδαγωγός μπορεί να ηχογραφεί ή να καταγράφει σημειώνοντας τα βασικά σημεία της ιστορίας.
2. Εικόνες - λέξεις
Επιλέγουμε καρτέλες με 5 – 6 εικόνες
α) σχετικές μεταξύ τους και
β) άσχετες μεταξύ τους και φτιάχνουμε μια ιστορία σε 2 ομάδες (όλες, στις ομαδούλες).
3. Η ακροστιχίδα
Τα παιδιά βρίσκουν λέξεις με το πρώτο γράμμα και γράφουν τη δική τους ιστορία.
Παραλλαγή: Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να δοθεί ως εργασία στο σπίτι και κάθε πρωί να διαβάζεται στην τάξη και μία ιστορία.
π.χ.
Ε μια λέξη από ε
Λ ιοντάρι
Ε λέφαντας
Ν αύτης
Η λιος
4. Ζωντανός πίνακας
Στη συνέχεια τα παιδιά παρουσιάζουν την ιστορία τους σε έναν «ζωντανό πίνακα». Τα παιδιά παίρνουν ρόλους για την ιστορία – πίνακα.
Στον «ζωντανό πίνακα» ο/η παιδαγωγός αφηγείται και με τη σειρά σε κάθε παλαμάκι μπαίνει στο «κάδρο» με μια συγκεκριμένη πόζα και «παγώνει» σε αυτήν». Ο πίνακας ολοκληρώνεται όταν όλα τα παιδιά πάρουν θέση.
5. Ομαδική ζωγραφική με ερέθισμα μια εικόνα από ένα παραμύθι
Σε χαρτί του μέτρου κολλάμε στο κέντρο μια εικόνα και το κάθε παιδί εμπνέεται και ζωγραφίζει τη δική του εικόνα. Σε 2 ομάδες.
6. Η δικιά μου ιστορία στο τετράδιο της δημιουργικής γραφής
Εξηγούμε στα παιδιά τα «στοιχεία» που βοηθούν στη μυθοπλασία:
Εισαγωγή: Μια φορά κι έναν καιρό ήταν…… (ένας; μία; πού; πότε; τι έκανε συνήθως;)
Περιπέτεια: Μια μέρα όμως… (τι συνέβη; κάτι που αλλάζει την καθημερινότητα και ξεκινάει η περιπέτεια) – τι πρέπει να γίνει
Λύση/επίλογος: Για καλή του τύχη… (Λύση: ποιος/α ή τι βοηθάει τον ήρωα να δώσει τη λύση στο πρόβλημα; ποια είναι η λύση) - επιμύθιο (αν θέλουμε)
7. Γράφω/ ζωγραφίζω/ εικονογραφώ τη δική μου ιστορία
Παραμυθοσαλάτα: σε γνωστά παραμύθια αξιοποιούμε την τεχνική της π α ρ α μ υ θ ο σ α λ ά τ α ς του Ροντάρι. Ανακατεύουμε δηλαδή τα στοιχεία πλοκής κάποιων παραμυθιών ή τους ήρωες των παραμυθιών μεταξύ τους ή και τα δύο, προκειμένου να συνθέσουμε το νέο παραμύθι. Έτσι δημιουργούμε νέες πλοκές, όπου φωτίζονται σε άλλα σημεία οι χαρακτήρες των ηρώων και δημιουργείται ένα διαφοροποιημένο ψυχολογικό κλίμα στην παραγόμενη ιστορία. Οι καινούργιες συνθέσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ανατροπές και αντιστροφές (π.χ. ένα δραματικό θέμα μπορεί να γίνει κωμικό). Η «σαλάτα» μπορεί να είναι απλή: «μια φορά κι ένα καιρό ήταν δυο αδελφάκια, ο Κοντορεβιθούλης που γεννήθηκε πάνω σε μια ρεβιθιά και η Τοσοδούλα που γεννήθηκε μέσα σε μια τουλίπα. Ήταν αδέλφια γιατί γεννήθηκαν μέσα στην ίδια αυλή (…)».
Σε μια πλούσια παραμυθοσαλάτα, οι ήρωες μπορούν και πάλι να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους (ζωή μέσα στη στάχτη, μαγικοί καθρέφτες κ.λπ), αλλά να μπουν σ’ ένα άλλο χωροχρονικό πλαίσιο με διαφορετικούς περιορισμούς και ενδεχόμενες εξελίξεις: «μια φορά κι έναν καιρό ήταν δυο φίλες που ζούσαν σε κοντινά χωριά, η Χιονάτη και η Σταχτοπούτα. Πήγαιναν στο ίδιο σχολείο, μα είχαν μια κακιά και βλοσυρή δασκάλα που τις ζήλευε πολύ. Την Σταχτοπούτα την έβαζε πάντα να καθαρίζει την τάξη στα διαλείμματα, τις στάχτες από τα μπουριά, τα μαγκάλια και τα τζάκια (αυτές οι τάξεις δεν ήταν σαν αυτές που ξέρουμε. Ήταν χτισμένες σ’ άγρια παγωμένα βουνά και γι’ αυτό είχαν τζάκια μα και καθρέφτες για να καθρεφτίζεται η δασκάλα και ν’ αναρωτιέται ποια είναι η πιο όμορφη (…)».
Η παρεμβολή του χ ρ ό ν ο υ μπορεί ν’ αλλοιώσει τελείως την παραμυθική φυσιογνωμία του ήρωα. Μια κακιά μάγισσα γερνώντας, στην πιο εξωραϊσμένη της εκδοχή, μπορεί να παρουσιαστεί ως ανήμπορη ή κατάκοιτη, αμβλύνοντας έτσι τα κακοποιά γνωρίσματά της. Πόσο πεντάμορφη όμως θα μπορούσε να είναι η πεντάμορφη στα εκατό της, ή ωραία κοιμωμένη μετά από εκατό χρόνια ύπνου σε πραγματικό χρόνο;
« Έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»... Η Πεντάμορφη έφτιαχνε το χαμομήλι για το τέρας που λιαζόταν στην μεγάλη ξαπλώστρα, στη βεράντα. Κοίταξε τον εαυτό της στον καθρέφτη, τ ’άσπρα της μαλλιά και τις σκαφτές ρυτίδες. Στο τραπεζάκι, σ’ ένα μικρό πορσελάνινο βάζο το ξεραμένο τριαντάφυλλο (…).
Μπορούμε να βασιστούμε πάνω σ’ ένα παραμύθι, π.χ. την Κοκκινοσκουφίτσα και πάνω της να χτίσουμε νέα σενάρια χρησιμοποιώντας οικείες φόρμες:
«Nα ζήσεις Κοκκινοσκουφίτσα και χρόνια πολλά…», είπαν όλοι και η Κοκκινοσκουφίτσα έσβησε τα 11 κεράκια της.
«Αχ! τί ωραία μα η χαρά μου θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, αν ήταν κι γιαγιά εδώ. Μετά το πάρτι μου θα της πάω κερασόπιτα…», είπε η Κοκκινοσκουφίτσα, Όταν τέλειωσε το πάρτι, γέμισε το καλαθάκι της και κίνησε για την γιαγιά (…).
8. Ολοκλήρωση προγράμματος: εντυπώσεις, αναστοχασμός
H ομάδα στον κύκλο μοιράζεται τις εμπειρίες και τα συναισθήματά της.
Επιμέλεια: Σμαρώ Ιγνατιάδου, Βασιλική Παπαϊωάννου, Πασχαλίνα Οικονομίδου, Javiert Montalvo, εθελοντής ESC.
